Top 10 victim blaming (en waarom het moet stoppen!)
Bijna 2 miljoen mensen in Nederland hebben een vorm van seksueel geweld meegemaakt – 1,4 miljoen vrouwen en 380.000 mannen. De helft daarvan loopt serieus vast in het leven en heeft last van slaap- of angststoornis, depressie, PTSS, eetproblemen, seksuele en relatieproblemen, verslaving et cetera. Oorzaak hiervan is doorgaans niet de feitelijke seksuele (mis)handeling, maar het negatieve zelfbeeld dat zij er aan overhouden. Deze mensen gaan daarbij gebukt onder gevoelens van schaamte en schuld. Iemand anders kan daar nog een schepje bovenop doen, met een externe veroordeling die het alleen maar erger maakt. Dat noemen we victim blaming.
Second rape
Gemiddeld krijgt 75% van de slachtoffers die met hun verhaal naar buiten komen minstens één beschuldigende reactie. Deze versterkt de negatieve gedachte(n) over jezelf of houdt deze in stand. De schadelijke effecten daarvan zijn enorm. Victim blaming wordt daarom ook wel second rape genoemd. En het gebeurt helaas volop, richting vrouwen, maar meer nog richting mannelijke slachtoffers. Want als samenleving vinden wij dat mannen sowieso voor zichzelf (moeten) kunnen opkomen. “Kom op, je bent sterk!” is dan ook een vorm van victim blaming.
Echter, hoewel het vaak voorkomt, wordt victim blaming – in tegenstelling tot bijvoorbeeld racisme en seksisme – door de meeste mensen niet (h)erkend. Iva Bicanic (Centrum Seksueel Geweld) onderzocht daarom het verschijnsel en onderscheidt verschillende vormen van victim blaming bij (incest)slachtoffers:
1. De Plegers:
Plegers doen natuurlijk aan victim blaming. Zo leggen ze de verantwoordelijkheid voor wat er is gebeurd, en de gevolgen daarvan, bij het slachtoffer. Victim blaming is vooral ook een middel om iemand te doen zwijgen:
– “Je vond het zelf toch ook lekker? Je was hartstikke nat!”
– “Je wilde het zelf / bent er zelf mee begonnen”
– “Je wilt toch niet dat ik in de gevangenis belandt?” etc.
2. De Moeders:
– “Mij is het ook overkomen en ik heb er toch ook geen last van?”
– “Je loopt ook te veel uit te dagen”
– “Bah wat smerig, ik word er misselijk van!” etc.
3. De Familie:
– “Hoe denk je dat dit voor ons is?”
– “Je maakt onze familie ten schande, je had het voor je moeten houden!”
– “Natuurlijk hebben wij niets gemerkt, jij kon altijd zo goed toneel spelen” etc.
4. De Waarom-vragers:
– “Waarom vertel je het nu pas?”
– “Waarom zat je zo laat in je eentje in de trein?”
– “Waarom heb je je niet verweerd / geschreeuwd? ”etc.
Nota bene!
De meeste mensen, weten niet dat 70% van alle mensen in een misbruiksituatie helemaal niets doen óf meewerken. Terwijl dat heel normaal slachtoffergedrag is. Vooral omdat in 85% van de gevallen de dader een bekende is; meestal een familielid.
5. De Betweters:
– “Ik had het wel geweten! Je had hem gewoon in zijn kruis moeten schoppen”
– “Je moet ook niet met vreemden meegaan”
– “Je was 15 toen het gebeurde? Dan WEET je toch dat het niet ok is?” etc.
6. De Ongedurigen:
– “Is het u nog niet over?”
– “Je moet niet zo in het verleden blijven hangen”
– “Doe je wel genoeg je best in therapie?” etc.
7. De Ongelovigen:
– “Waarom lieg je? Ik geloof je niet!”
– “Huh? Zo’n sterke vrouw als jij?”
– “Ik ken hem, dat zou hij nooit doen” etc
8. De Afzwakkers:
– “Was het nou wel zo erg? Je maakt het groter dan het is”
– “Misschien was het niet zo bedoeld”
– “Iedereen maakt wel eens iets mee wat niet zo leuk is” etc.
9. De Scherpschutters:
– “Jij hebt ook altijd van die rare dingen”,
– “Jij bent zo intelligent, hoe is dit jou overkomen?”
– “Je bent ook te lief, je moet op een vechtsport gaan, dan kun je je verweren” etc.
10. De Ruimdenkers:
– “Je moet ook aan zijn gezin denken”,
– “Weet je het wel zeker? Het is zo’n aardige man…”
– “Weet je wel wat dat met iemand doet, zo’n beschuldiging?” etc.
Last but not least, benoemt Bicanic als aparte categorie De Professionals, waaronder:
- Politie en justitie:
– “Weet je zeker dat je aangifte wilt doen? Iedereen gaat het dan weten”
– “Ben je wel eerlijk over je eigen aandeel?”
– “Waarom deed u niet uw tanden op elkaar, toen u hem moest pijpen?” etc.
- Hulpverleners (onder elkaar):
– “We weten allemaal dat ze wervend is”
– “Ze zoekt zelf de verkeerde mannen op”
– “Ze liegt en manipuleert” etc.
Dit alles bij elkaar heeft de kracht van een mitrailleur. Mensen die seksueel misbruik hebben meegemaakt, zeggen dit soort dingen namelijk allemaal al tegen zichzelf, kwellen zichzelf hiermee. Victim blaming versterkt dat en is dan ook vaak pijnlijker en traumatischer dan het misbruik zelf. Het maakt mensen psychisch ziek en zorgt er tevens voor dat slachtoffers er niet (meer) mee naar buiten durven te komen. Victim blaming moet stoppen!
Daarom tot slot een tip voor al die mensen die niet weten wat dan wél te zeggen wanneer iemand jou haar/zijn misbruikverhaal toevertrouwt:
“Ik geloof je en het is niet jouw schuld!”
Bron: Keynote victim blaming door Iva Bicanic – Act4Respect congres 27/11/2020