Wachten op een nieuwe verkrachtingswet

Pijnlijk en zorgwekkend om te zien dat kungfu-leraar René L. niet is veroordeeld voor seksueel misbruik van drie van zijn vrouwelijke ‘volgelingen’ (Volkskrant online, 8 november). Omdat een en ander zou zijn verjaard en zich afspeelde zonder getuigen. Omdat er geen dwang en geweld zou zijn gebruikt bij seksuele handelingen. Omdat zij niet duidelijk ‘nee’ hebben gezegd. Daarom werden deze vrouwen niet gehoord en is er verder ook geen onderzoek naar gedaan.

Helaas staat dit geval allesbehalve op zich. In ons land krijgt 22% van de vrouwen en 6% van de mannen te maken met enigerlei vorm van onvrijwillige seks of misbruik. Toch komt het slechts zelden tot een aangifte, laat staan tot een veroordeling. Debet hieraan is allereerst het nog alsmaar sluimerende maatschappelijke taboe, waardoor het thema voor velen, met name ook voor slachtoffers, slechts moeilijk bespreekbaar is. Bovendien hebben we te maken met een nauwelijks actuele Zedenwet, waardoor politie en justitie (te) vaak met gebonden handen zitten en slachtoffers impliciet de boodschap krijgen dat het oké is wat hen is overkomen, waarna zij min of meer aan hun lot worden overgelaten.

Strikt juridisch gezien geldt immers nog steeds: zonder dwang of verzet daartegen is er geen sprake van verkrachting. Terwijl veruit de meeste slachtoffers geen ‘nee’ kúnnen of dúrven zeggen. Omdat de dader meestal een bekende is (en zelden of nooit de stereotype ‘enge man in de bosjes’). Omdat er doorgaans ook sprake is van machtsmisbruik. Waardoor slachtoffers meestal bevriezen van angst. Omdat ze geïntimideerd werden, gechanteerd, mishandeld en/of gedrogeerd. Omdat ze, hoe dan ook, aan het overleven waren.

Reeds in 2016 ging daarom in Europa het Verdrag van Istanbul in. Conform dat verdrag moet álle onvrijwillige seks strafbaar worden gesteld, dus niet alleen wanneer daar expliciete dwang bij komt kijken. Dat weerspiegelt namelijk de realiteit van een grote(re) groep slachtoffers van seksueel geweld. Terwijl in Spanje en Zweden inmiddels de nieuwe ‘geen ja, dan nee’-wet van kracht, volgens welke er óók sprake is van verkrachting wanneer er geen expliciete goedkeuring plaatsvindt, lukt het in Nederland nog alsmaar niet om tot een nieuwe wetgeving te komen die meer recht doet aan slachtoffers en hun bescherming biedt.

Demissionair Minister Grapperhaus – die modernisering van de zedenwetgeving als een van zijn belangrijkste missies ziet – kwam in mei vorig jaar met een voorstel om een nieuw delict in de wet op te nemen: ‘seks tegen de wil’. Waarbij alle onvrijwillige seks strafbaar zou worden, weliswaar in mindere mate dan seks onder dwang. Alsof gedwongen seks erger is dan andere onvrijwillige seks, met andere woorden. Alsof dat niet hetzelfde is. Alsof het onvrijwillig seksueel binnendringen van iemands lichaam niet per definitie verkrachting is. Grapperhaus’ voorstel stuitte dan ook terecht op veel kritiek van onder meer Amnesty International en Slachtofferhulp. Ook de Tweede Kamer steunt zijn voorstel niet. Sindsdien blijft het verdacht stil.

En natuurlijk, met alleen een nieuwe wet zijn we er nog (lang) niet. Wat nodig is, is een heuse cultuuromslag. In die zin, dat het taboe rond seksueel geweld definitief wordt doorbroken, dat we het (h)erkennen als een immens maatschappelijk probleem en het thema bespreekbaar maken. Thuis, op school, op het werk, in de kerk et cetera. Ondertussen echter, lijkt er in ons land amper iemand wakker te liggen van deze problematiek. Hoewel het ons allemaal aangaat en het in principe iedereen kan overkomen. Zoals het al die andere vrouwen en mannen is overkomen, die nooit de erkenning zullen krijgen die ze verdienen én heel hard nodig hebben om een dergelijk trauma te kunnen verwerken. Deze mensen hebben feitelijk levenslang. Terwijl daders er doorgaans gewoon mee weg blijven komen.
Hoe lang nog?

Astrid van de Wetering
Communicatieadviseur Blauwe Maan (hulp na onvrijwillige seks en misbruik)
Tilburg